Zespół I, CULTURE Orchestra towarzyszył Polskiej Prezydencji w Unii Europejskiej w 2011 roku, by na szereg kolejnych lat stać się filarem programu I, CULTURE Instytutu Adama Mickiewicza. Podczas Międzynarodowej Sesji Naukowej Dyrygentura Symfoniczno- Operowa – wyzwania współczesności, która odbyła się w 2017 roku w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy, artystyczne, edukacyjne, kulturowe i polityczno-społeczne kulisy projektu przybliżył jego twórca i dyrektor artystyczny – Paweł Kotla.
Szanowni Państwo, przed chwilą wysłuchaliśmy początku czwartej części V Symfonii d-moll Dymitra Szostakowicza. Nagranie to zostało zarejestrowane 2 września 2011 roku przez Szwedzkie Radio na żywo w Berdwaldhallen w Sztokholmie, podczas finałowego koncertu zorganizowanego przez Esa-Pekka Salonena Baltic Sea Festival[1]. Na festiwalu tym wystąpiły tak znakomite zespoły, jak Orkiestra Teatru Maryjskiego w Petersburgu czy Orkiestra Radia Szwedzkiego. Był to zaledwie drugi koncert orkiestry młodzieżowej I, CULTURE Orchestra (skrót: ICO), składającej się w większości z młodych muzyków, którzy jeszcze 35 dni wcześniej mieli minimalne doświadczenie w grze orkiestrowej. Wróćmy jednak do początku tej historii…
28 lat temu, wraz ze zmianą systemu politycznego w Polsce, dla rodzimej kultury – w tym również kultury muzycznej – otworzyły się nowe perspektywy. Kolejnym impulsem do jej dynamicznego rozwoju było wstąpienie naszego kraju do Unii Europejskiej w 2004 roku. Otwarcie granic, rozwój gospodarczy, decentralizacja systemu zarządzania kulturą, a także przystąpienie do strefy Schengen i błyskawiczny wzrost liczby państw, które podpisały z Polską umowy o ruchu bezwizowym, zaowocowało pozytywnymi zjawiskami wzbogacającymi rozwój naszej kultury, tj.:
Trzeba zauważyć, że gwałtowna zmiana zasad finansowania kultury odbiła się również negatywnie na niektórych instytucjach – część z nich nie była w stanie kontynuować swojej działalności (np. orkiestry i chóry radiowe). Pomimo to w nowej rzeczywistości zaczęło powstawać wiele wysokiej klasy, częściowo- lub pełnoetatowych zespołów (jak Filharmonia Gorzowska, Elbląska Orkiestra Kameralna, Radomska Orkiestra Kameralna, Sinfonietta Cracovia, Sinfonia Iuventus, Orkiestra Kameralna AUKSO, Baltic Neopolis Orchestra), orkiestr o charakterze projektowym (m.in. Nowa Orkiestra Kameralna, Orkiestra Akademii Beethovenowskiej, International Lutoslawski Youth Orchestra, I, CULTURE Orchestra, Lutoslawski Youth Orchestra, Salonowa Orkiestra Johanna Straussa). Nadto znaczący rozwój środowiska muzycznego miał miejsce dzięki już istniejącym zespołom, które rozszerzyły swoją działalność, jak np.: Narodowe Forum Muzyki, Toruńska Orkiestra Symfoniczna, Opera i Filharmonia Podlaska. W tych okolicznościach przed dyrygentami w naszym kraju pojawiły się nowe szanse i wyzwania. Szczególnie ważne stało się zdobywanie doświadczenia nie tylko w zakresie przygotowywania konkretnych projektów, koncertów i przedstawień, ale także budowania nowych zespołów orkiestrowych. Zespołów, które znalazłyby i utrzymały swoją pozycję w nowej, bardziej skomercjalizowanej i wielowątkowej rzeczywistości (kultura muzyczna musi obecnie stoczyć znacznie trudniejszą walkę o słuchacza, niż miało to miejsce 30-40 lat temu) oraz które – dzięki łatwiejszemu dostępowi do najlepszych sal koncertowych w Polsce i na świecie, a także możliwości współpracy polskich i zagranicznych muzyków na najwyższym poziomie – osiągnęłyby międzynarodowe uznanie.
I, CULTURE Orchestra to zespół, który powstał siedem lat temu i, mimo iż miał trwać przez kilka miesięcy polskiej prezydencji w Unii Europejskiej w drugiej połowie 2011 roku, istnieje do dziś, osiągając poziom i status, dzięki któremu udało się pozyskać uwagę jednego z najbardziej rozchwytywanych dyrygentów na świecie – Andreya Boreyki, mianowanego w tym roku [2017 – przyp. red.] jego szefem artystycznym.
Interesującym może być powrót do korzeni projektu celem przyjrzenia się, jak powstawał oraz w jaki sposób tak szybko osiągnął poziom właściwy dla najlepszych sal koncertowych Europy, uznanie europejskiej krytyki muzycznej oraz renomę na europejskim rynku muzycznym. Niemal od początku był to projekt szeroko zakrojony, obejmujący swoim zasięgiem kontynent europejski od Azerbejdżanu po Londyn i od Sztokholmu po Madryt.
Decyzja, aby objęcie przez Polskę sześciomiesięcznej prezydencji w Parlamencie Unii Europejskiej w drugiej połowie 2011 roku powiązać z programem wydarzeń kulturalnych promujących kraj zarówno w Europie, jak i na świecie, zapadła już na początku 2010 roku. Jednym z sześciu głównych „filarów” programowych miała być orkiestra młodzieżowa inspirowana arabsko-izraelską West-Eastern Divan Orchestra Daniela Barenboima i Orkiestrą Młodzieżową Unii Europejskiej (EUYO). Pomysł zrodził się dzięki ogromnemu wrażeniu, jakie na dyrekcji Instytutu Adama Mickiewicza wywarła pierwsza polska rezydencja EUYO, możliwa dzięki współpracy orkiestry z Filharmonią Łódzką i IAM zainicjowanej po koncercie, który wraz z zespołem wykonaliśmy wiosną 2008 roku w siedzibie Parlamentu Europejskiego w Strasburgu. Projekt proponowany przez IAM miał we wspólnym zespole orkiestrowym połączyć młodzież z Polski i spoza naszej wschodniej granicy.
Program I, CULTURE zaproponowany przez ówczesnego dyrektora Instytutu Adama Mickiewicza miał być sposobem na zaprezentowanie kultury polskiej w nowej konwencji oraz na podkreślenie roli kraju jako pośrednika w wymianie kulturalnej między Wschodem i Zachodem – miejsca, w którym tworzenie kultury odbywa się w formie dialogu, którego czynnymi uczestnikami są zarówno twórca, jak i odbiorca. Według zamysłu IAM cały program miał docelowo składać się z prawie 400 wydarzeń prezentowanych w 5 stolicach Unii Europejskiej (Berlin, Bruksela, Londyn, Madryt, Paryż) i 5 poza Unią (Kijów, Mińsk, Moskwa, Pekin, Tokio). W lutym 2010 roku otrzymałem od pomysłodawcy projektu orkiestry, Łukasza Strusińskiego – koordynatora projektów muzycznych, propozycję podjęcia się misji stworzenia zespołu oraz objęcia funkcji jego dyrektora artystycznego i pierwszego dyrygenta.
W początkowej fazie działań stanęliśmy przed olbrzymią ilością pytań, na które brakowało wówczas odpowiedzi. Dodatkowym utrudnieniem było to, że projekt ten musiał osiągnąć swój pełny potencjał dokładnie w okresie polskiej prezydencji. Najtrafniej problem ten ujął ówczesny dyrektor European Union Youth Orchestra – Kim Sargeant. Gdy pierwszy raz usłyszał o projekcie ICO, stwierdził, że podejmujemy się „niemal szalonej” próby osiągnięcia – w krótkim czasie – tego, do czego jego zespół dochodził przez niemal 30 lat.
Pierwszymi działaniami było:
Szukając właściwej agencji artystycznej, priorytetem było to, by znała i rozumiała polskie środowisko muzyczne, a jednocześnie miała szerokie kontakty międzynarodowe i długoletnie doświadczenie w pracy na czołowych rynkach muzycznych Europy, by potrafiła sprawnie przygotować zwartą trasę koncertową po najważniejszych salach koncertowych oraz pomóc we właściwej promocji orkiestry. Instytut zgodził się przyjąć ofertę zaproponowanej przeze mnie agencji Van Walsum Management z Londyn. Na wybór ten miał wpływ szereg faktów:
Celem ograniczenia kosztów związanych z organizowaniem projektu pilotażowego podjęta została decyzja, by w 2010 roku przygotować projekt jedynie przy współpracy z Ukrainą. Decyzją dyrekcji Instytutu Adama Mickiewicza w 2010 roku został on nazwany I, CULTURE Youth Orchestra (tłum. Młodzieżowa Orkiestra Programu I, CULTURE). Ważnym postanowieniem dotyczącym orkiestry było zainwestowanie – zamiast w honoraria dla muzyków – w połączony z nią i niezwykle atrakcyjny element edukacyjny. Ponadto uzgodniono, że przyjmowani będą muzycy w dużym przedziale wiekowym – od 18 do 30 lat; wynikało to z doświadczeń orkiestry Sinfonia Iuventus.
Projekt pilotażowy podzielono na trzy etapy:
Przesłuchania przeprowadzono w Kijowie, Łodzi, Poznaniu, Wrocławiu i Gdańsku. 20-minutowy program przesłuchań skupiony był głównie na dziełach solowych. Każdy z kandydatów musiał przygotować dwa utwory (wolny i szybki), w tym jeden z akompaniamentem. Do tego wymagane było zaprezentowanie wybranych fragmentów partii orkiestrowych.
Okazało się, że w tak krótkim przedziale czasu, jaki założono (czerwiec–lipiec 2010 roku) oraz który dodatkowo pokrywał się z okresem egzaminów na uczelniach i wakacjami, trudno było zainteresować przesłuchaniami wystarczającą liczbę kandydatów. Wskutek tego konieczne okazało się bezpośrednie zaproszenie studentów uczelni muzycznych, głównie z Gdańska i Warszawy.
Zadecydowano, że zespół przygotuje pełny program symfoniczny, w którym znajdą się: utwór polski, utwór z solistą oraz symfonia. Wybór padł na Rapsodię Litewską Mieczysława Karłowicza, II Symfonię D-dur Johannesa Brahmsa i II Koncert fortepianowy c-moll Sergiusza Rachmaninowa. Rezydencja orkiestry odbyła się w dniach 22–29 sierpnia 2010 roku w Akademii Muzycznej w Gdańsku i obejmowała dwanaście sesji w ciągu sześciu dni. Składały się na nie: trzy sesje z wykładowcami dla każdego instrumentu, cztery sesje sekcyjne z wykładowcami (w grupach instrumentów dętych drewnianych, dętych blaszanych, smyczkowych i perkusyjnych) oraz pięć prób tutti poprowadzonych przeze mnie. Po zakończeniu rezydencji odbyły się trzy koncerty – w Akademiach Muzycznych w Gdańsku i Katowicach oraz w Filharmonii Świętokrzyskiej w Kielcach[4].
Już podczas projektu pilotażowego dążono do tego, by młodzież pracowała z artystami na najwyższym międzynarodowym poziomie. Jako solistkę zaproszono światowej klasy pianistkę, świetną interpretatorkę muzyki Rachmaninowa – Valentinę Igoshinę, która jest zwyciężczynią Międzynarodowego Konkursu Młodych Pianistów Arthur Rubinstein in memoriam w Bydgoszczy [1993 – przyp. red.] oraz Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Siergieja Rachmaninowa w Moskwie [1997 – przyp. red.]. Wykładowców również dobrano spośród najwyższej klasy muzyków orkiestrowych, by – oprócz przygotowania partii orkiestrowych z młodymi muzykami – potrafili zaszczepić w nich właściwy etos pracy w orkiestrze. Wśród tutorów znaleźli się muzycy pracujący na co dzień w najlepszych polskich i zagranicznych zespołach: London Symphony Orchestra, Opera National du Lyon, Philharmonia Orchestra w Londynie, Filharmonia Narodowa, Chamber Orchestra of Europe[5]. Wyjątkowe było to, że – w przeciwieństwie do większości tego typu projektów – możliwe było zaangażowanie szerokiego grona wykładowców (po jednym do każdego instrumentu orkiestrowego).
Projekt pilotażowy okazał się być dużym sukcesem edukacyjnym. Po jego realizacji wysunięto wnioski, które wykorzystane miały zostać w projekcie prezydencji w 2011 roku. Zapadła decyzja o rozszerzeniu inicjatywy na wszystkie kraje Partnerstwa Wschodniego Unii Europejskiej (Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja, Mołdawia i Ukraina), co miało przynieść korzyści takie jak: zwiększenie bazy rekrutacyjnej dla orkiestry, powiązanie zespołu z promowanym przez Polskę projektem politycznym Partnerstwa Wschodniego oraz podkreślenie roli Polski jako mostu kulturowego pomiędzy Wschodem i Zachodem Europy.
W porozumieniu z wykładowcami nastąpiła radykalna zmiana formuły przesłuchań. Zwiększona została ilość wymaganych fragmentów orkiestrowych zaczerpniętych z repertuaru, który orkiestra miała wykonywać podczas planowanych koncertów; program przeznaczony na instrument solowy zredukowano początkowo do cztero-, a później dwuminutowej „rozgrzewki”. W ten sposób znaczącą część przesłuchania zajmowały partie orkiestrowe, co dało nie tylko szansę na lepszą ocenę kandydatów, ale przede wszystkim miało ich zmobilizować do bezbłędnego przygotowania materiału. We wszystkich przesłuchaniach uczestniczyłem osobiście, aby móc dobrze poznać każdego kandydata i ocenić, jak indywidualny charakter i styl gry będzie przekładał się na grę całej orkiestry. Przesłuchania były oceniane w sposób skrajnie obiektywny – były udokumentowane w formie materiału audiowizualnego, a ostateczną decyzję o zaakceptowaniu kandydata podejmował wykładowca danego instrumentu. W rezultacie zebrano ponad 50 godzin nagrań wideo na 35 płytach DVD. Ostatnim wnioskiem było to, że więcej uwagi będzie trzeba poświęcić grupie dętej. Z tego względu szukaliśmy możliwości zorganizowania dla niej dodatkowych kursów kameralnych, które pozwoliłyby stworzyć sekcję zgraną, o określonym etosie pracy oraz będącą jądrem całej orkiestry. Chcieliśmy także sprawdzić kandydatów mających wykonać partie solowe podczas koncertu i podjąć ostateczną decyzję nt. ich doboru i obsady (jak również poznać stan posiadanych przez muzyków instrumentów). Podjęto również decyzję, że właściwy projekt orkiestry (w odróżnieniu od I, CULTURE Youth Orchestra) nazwany zostanie I, CULTURE Orchestra.
Po podsumowaniu doświadczeń z projektu pilotażowego oczywistym było, że projekt w 2011 roku powinien osiągnąć trzy cele:
Osiągnięcie powyższych celów możliwe było poprzez rozwijanie projektu na kilku płaszczyznach. Na płaszczyźnie artystycznej stworzony zespół miał być orkiestrą wysokiej jakości, prezentującą dwa ciekawe, logicznie skonstruowane programy, występującą w najlepszych salach koncertowych Europy przed niezwykle wymagającą publicznością oraz współpracującą z artystami, których nazwiska i doświadczenie będą mogły ją wypromować. Do współpracy w charakterze Pierwszego Dyrygenta Gościnnego zaproszono sir Neville’a Marrinera – jednego z najbardziej znanych i szanowanych dyrygentów na świecie, mającego na swoim koncie największą płytotekę w historii oraz będącego twórcą kilku światowej klasy orkiestr. Solistami mieli być artyści o najwyższej międzynarodowej renomie, m.in. Arabella Steinbacher, Peter Jablonski, Alena Baeva i Agata Szymczewska. Orkiestra miała wystąpić w dziesięciu salach koncertowych: czterech w Polsce (filharmonie w Gdańsku, Krakowie, Lublinie i Warszawie) i w głównych salach koncertowych stolic europejskich (Berdwaldhallen Szwedzkiej Orkiestry Radiowej w Sztokholmie, Opera Narodowa w Kijowie, Royal Festival Hall w Londynie, Teatro Real w Madrycie, Filharmonia w Berlinie i Konserwatorium Królewskie w Brukseli). W sferze edukacyjnej I, CULTURE Orchestra miała stać się pierwszą i największą tego typu w Europie platformą wymiany doświadczeń pomiędzy najlepszymi muzykami orkiestr zachodnich a młodymi talentami z Europy Wschodniej. Projekt chcieliśmy również rozwinąć na płaszczyźnie kulturoznawczej – jego celem było przybliżenie elitarnej publiczności w czołowych centrach kulturalnych i politycznych Unii Europejskiej bogactwa tradycji, historii i kultury krajów Europy Wschodniej na niespotykaną dotychczas skalę, a przez to – poszerzenie horyzontów świadomości europejskiej. 110-osobowa orkiestra dawała rzadką szansę muzykom takich krajów jak Mołdawia i Azerbejdżan wystąpienia przed publicznością w kilku najważniejszych salach koncertowych Europy. Jednocześnie odbiorcy na Zachodzie mogli często po raz pierwszy dostrzec ich niezwykły potencjał i talent muzyczny. Przekaz ten został wzmocniony umieszczeniem w jednym z programów orkiestry Suity Scytyjskiej Sergiusza Prokofiewa – utworu nawiązującego do kultury starożytnej, która swoim zasięgiem obejmuje niemal wszystkie kraje biorące udział w projekcie. W tym kontekście istotne było również zaprezentowanie kultury polskiej. Z jednej strony muzycy zza wschodniej granicy zobaczyli główne polskie miasta, takie jak Szczecin, Gdańsk, Kraków, Lublin i Warszawa oraz poznali bliżej polską historię i kulturę; podczas rezydencji orkiestry mieli oni nadto okazję do nauki języka polskiego dzięki specjalnie zorganizowanym kursom (z których chętnie korzystali). Z drugiej strony publiczność na Zachodzie i w Kijowie mogła usłyszeć utwory kompozytorów polskich: w repertuarze znalazł się I Koncert skrzypcowy i Symfonia koncertująca Karola Szymanowskiego, a także – oparta na balladzie Czaty Adama Mickiewicza – ballada symfoniczna Wojewoda Piotra Czajkowskiego. Co więcej, wśród solistów występujących z orkiestrą znaleźli się muzycy o polskich korzeniach – Peter Jablonski i Agata Szymczewska, a w większości miejsc, w których występowała orkiestra, na bis wykonywany był Mazur z opery Halka Stanisława Moniuszki (przez zachodnich krytyków muzycznych zostało to odnotowane z entuzjazmem). Ostatnią, niezmiernie ważną płaszczyzną, na której rozwijał się projekt, była płaszczyzna polityczno-społeczna – I, CULTURE Orchestra miała promować Polską jako lidera przemian demokratycznych w regionie i lidera w kreowaniu transeuropejskich inicjatyw kulturalnych na najwyższym szczeblu, podkreślając jednocześnie centralną pozycję kraju na kontynencie europejskim.
Projekt I, CULTURE Orchestra szczególnie pozytywnie wyróżniał się na tle innych tego typu inicjatyw. Idee związane z istnieniem niektórych orkiestr młodzieżowych nie zawsze są wolne od kontrowersji. Można tu podać przynajmniej trzy przykłady tego typu: Simon Bolivar Youth Orchestra z Wenezueli – zespół krytykowany przez międzynarodowe media za zbyt bliskie związki z socjalistycznym reżimem Hugo Chaveza i jego następców; Baltic Youth Philharmonic – orkiestra sponsorowana przez Nordstream, firmę odpowiedzialną za budowę wzbudzającego wiele protestów Gazociągu Północnego; Orkiestra Młodzieżowa Wspólnoty Niepodległych Państw, która uznawana jest w byłych republikach radzieckich (m.in. w Gruzji) za próbę odbudowy przez Rosję dawnych wpływów z czasów ZSRR.
ICO – podobnie jak orkiestra Daniela Barenboima – jest projektem pozytywnej dyplomacji kulturalnej w najczystszym tego słowa znaczeniu: poprzez kulturę potrafi bowiem połączyć 7 krajów, których nie można było zespolić więzami ekonomicznymi lub politycznymi oraz zbliżyć do siebie państwa o bardzo zróżnicowanym poziomie rozwoju demokracji, będące często w konflikcie dyplomatycznym (Polska i Białoruś) czy nawet militarnym (Armenia i Azerbejdżan). Co ważne – I, CULTURE Orchestra, jako wzorowy projekt dyplomacji kulturalnej, poszła jeszcze dalej niż jej bliskowschodni wzorzec (West-Eastern Divan Orchestra), funkcjonujący na co dzień w Hiszpanii (zatem nie w krajach, skąd pochodzi większość jego muzyków). ICO została stworzona, by działać na terenie krajów biorących w niej udział i przy współpracy wszystkich najważniejszych instytucji kulturalnych regionu: sal koncertowych, filharmonii, oper, uczelni muzycznych, a nawet ministerstw kultury. W tym kontekście niezwykle ważne było nawiązanie współpracy z Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku. Podczas rezydencji nasi muzycy mieli okazję zwiedzić Stocznię Gdańską i spotkać się w jej słynnej Sali BHP z weteranami walki o demokrację – m.in. Henryką Krzywonos i Jerzym Borowczakiem. W ten sposób młodzież zza wschodniej granicy mogła bezpośrednio zadawać pytania na temat kształtu i sensu przemian demokratycznych ostatnich 20 lat w Polsce. Do jednego z programów orkiestry włączyliśmy V Symfonię Dymitra Szostakowicza – utwór powszechnie uważany za wyraz protestu wobec opresji stalinowskich.
Instytut Adama Mickiewicza chciał budować sukces projektu orkiestry polskiej prezydencji w Unii Europejskiej przede wszystkim na bazie szeroko zakrojonej akcji promocyjnej, nagłaśniającej wyjątkowe okoliczności powstania zespołu. Od początku dążyłem do tego, by w centrum całego przedsięwzięcia stał zespół o wysokiej jakości artystycznej, który bezzwłocznie zdobędzie uznanie nawet najbardziej wybrednych słuchaczy w czołowych salach koncertowych Europy.
Wszystkie przytoczone elementy złożyły się na wielowątkowość projektu I, CULTURE Orchestra, który tak bardzo zainteresował międzynarodowe media oraz przyciągnął publiczność na koncerty.
Pierwszym etapem po sformułowaniu powyższych wniosków było rozpoczęcie w listopadzie 2010 roku przesłuchań na Białorusi i Ukrainie. Już w Kijowie z satysfakcją zauważyć mogliśmy większe zainteresowanie projektem i lepsze przygotowanie kandydatów, co było pozytywnym efektem projektu pilotażowego. Przesłuchania w Gruzji, Mołdawii, Armenii i Azerbejdżanie odbyły się w lutym i marcu 2011 roku; następnie przystąpiono do wyboru muzyków w Polsce (w Katowicach, Wrocławiu, Poznaniu, Gdańsku i Warszawie). Cały proces rekrutacyjny zakończył się przed końcem marca 2011 roku.
Jak wspomniano, organizatorzy mieli świadomość znaczenia kursów kameralnych dla instrumentalistów dętych, które powinny odbyć się przed właściwą rezydencją orkiestry. Dzięki niezwykłemu wsparciu i gościnności władz Szczecina z powodzeniem zorganizowano taki kurs w kwietniu 2011[6]. Przez tydzień muzycy pracowali z zaproszonymi wykładowcami nad programem kameralnym w różnych składach, aby na koniec wziąć udział w dwóch koncertach. Celem jeszcze większej motywacji, do grupy każdego instrumentu zaangażowano o jednego kandydata więcej, niż wymagał tego ostateczny skład zespołu. Dopiero po zakończeniu kursów i sprawdzeniu instrumentalistów w sytuacji koncertowej podejmowano ostateczne decyzje nt. rozdzielenia partii i wyeliminowania z udziału w projekcie. W organizacji kursów uczestniczyła firma YAMAHA, która wsparła muzyków swoim instrumentarium. Dużym sukcesem okazało się też uwzględnienie w programie Kwintetu na instrumenty dęte drewniane Wojciecha Kilara. W rezultacie dzieło to zostało włączone przez kilku wykładowców z Europy Zachodniej do repertuaru kameralnego wykorzystywanego w procesie nauczania studentów.
Równolegle intensywnie pracowano nad promocją orkiestry. Zatrudnione przez Instytut Adama Mickiewicza firmy z obszaru public relations rozpoczęły w międzynarodowych mediach szeroko zakrojoną akcję informacyjną na temat tworzenia zespołu. Co ciekawe – wielotorowość projektu pozwoliła na dotarcie do większej ilości mediów i dziennikarzy. Informacje o powstaniu i o przyszłych planach orkiestry pojawiły się nie tylko w mediach zajmujących się kulturą, ale także w mediach ukierunkowanych na tematykę polityczną. Najlepszym tego przykładem były obszerne artykuły w czasopismach takich jak New Statesman[7], Diplomat i Ceasefire[8], w których poświęcono wiele uwagi politycznemu kontekstowi powstania orkiestry, co pozwoliło na dotarcie do jeszcze szerszej publiczności.
Zapadła decyzja, że trasa koncertowa orkiestry będzie się składać z dwóch części – letniej i jesiennej. Część letnia rozpoczynała się trzytygodniową, sierpniową rezydencją w Gdańsku. Niezwykle ważne było to, że w ciągu pierwszego dnia kursów zaprezentowaliśmy muzykom nagrania najlepszych orkiestr młodzieżowych świata, by uświadomić im, jak wysoki poziom będą musieli osiągnąć w krótkim czasie. Po zakończeniu cyklu prób, w których wziął udział także sir Neville Marriner, orkiestra weszła do studia koncertowego, gdzie nagrano część repertuaru do wykorzystania w celach promocyjnych przez zagraniczne stacje radiowe. Miało to ogromne znaczenie dla zwiększenia jakości i precyzji gry zespołu. Po zakończeniu rezydencji orkiestra odbyła krótkie tournée koncertowe, grając w filharmoniach w Gdańsku i Krakowie oraz Berwaldhallen w Sztokholmie. Dla wzmocnienia promocji wszędzie tam, gdzie było to możliwe, orkiestra występowała w ramach lokalnych festiwali, m.in.: Solidarity of Arts w Gdańsku, Muzyka w Starym Krakowie i Baltic Sea Festival[9] w Sztokholmie. Ostatni z wymienionych był dla szczególnym wyzwaniem, ponieważ zespół wystąpił obok Szwedzkiej Orkiestry Radiowej, Orkiestry Teatru Marinskiego z Petersburga i Baltic Youth Philharmonic. Ogromnym sukcesem I, CULTURE Orchestra było to, że koncert w Sztokholmie został nagrany i udostępniony stacjom radiowym w Europie. Materiał ten, prezentowany m.in. w Słowenii, Niemczech, Belgii i w Wielkiej Brytanii (przez BBC), pomógł nagłośnić drugie, dłuższe tournée jesienne.
W połowie października orkiestra wystąpiła ponownie, tym razem w Lublinie. Po koncercie w Filharmonii Lubelskiej zespół pojechał do Kijowa, gdzie wystąpił w Narodowej Operze Ukrainy. Do tego czasu regułą stało się to, że orkiestra występowała przy pełnych salach i nagradzana była owacjami na stojąco. Początkiem zachodnioeuropejskiej trasy koncertowej i pierwszym miejscem, gdzie zespół wystąpił z sir Nevillem Marrinerem był koncert, który odbył się 2 listopada w Berlinie[10]. Prawie 1500 słuchaczy zebranych w sali koncertowej Filharmonii Berlińskiej nagrodziło orkiestrę brawami na stojąco. Na próbę generalną zaprosiłem sir Simona Rattle’a, który wysoko ocenił jakość nowego zespołu.
Kolejne etapy trasy koncertowej miały miejsce w Palais des Beaux Arts w Brukseli (4 listopada)[11], Royal Festival Hall w Londynie (6 listopada)[12], Teatro Real w Madrycie (8 listopada)[13]; tournée zakończyło się 11 listopada koncertem w Filharmonii Narodowej w Warszawie[14]. Ponownie dołożono starań, by wszystkie te wydarzenia należały do jednej z dwóch kategorii: 1) koncertów znajdujących się w głównym całorocznym programie danej sali koncertowej (tak było w przypadku instytucji w Londynie i Brukseli); 2) koncertów znajdujących się w prestiżowej serii abonamentowej wraz z innymi już uznanymi na światowym rynku zespołami orkiestrowymi. Znalezienie się nowopowstałej orkiestry, jaką była I, CULTURE Orchestra , w jednym z tych dwóch wariantów było dodatkową rekomendacją zespołu i pozwoliło przyciągnąć większą liczbę słuchaczy. W Filharmonii Berlińskiej występ ICO pod dyrekcją sir Neville’a Marrinera zainicjował sezon corocznej serii Musikalische Akademie, organizowanej przez agencję Konzert-Direktion Hans Adler. W Madrycie koncert orkiestry był pierwszym w historii wydarzeniem w ramach cyklu Las Noches del Real – nowej serii abonamentowej koncertów symfonicznych w Operze Królewskiej.
Podczas planowania projektu szukano czegoś, co byłoby elementem inspirującym muzyków ICO oraz dającym poczucie tworzenia i osiągania czegoś wyjątkowego. Tym czynnikiem mógł być w szczególności wyjątkowy koncert symfoniczny w Royal Festival Hall w Londynie[15]. Było to wielkie wyzwanie – jest to bowiem sala, w której, od czasu przemian ustrojowych 20 lat temu, nie wystąpiła z programem symfonicznym żadna polska orkiestra (mimo iż nasze największe zespoły regularnie odwiedzają Wyspy Brytyjskie). Koncert I, CULTURE Orchestra zgromadził ponad 1200 osób i zebrał jedne z najlepszych recenzji z całej trasy koncertowej orkiestry.
11 listopada 2011 roku projekt I, CULTURE Orchestra 2011 zakończył się uroczystym koncertem w Filharmonii Narodowej[16] w obecności Pierwszej Damy Anny Komorowskiej.
Bilans podsumowujący cały projekt okazał się imponujący. Co najważniejsze, projekt I, CULTURE Orchestra stał się jedynym „projektem-filarem” programu I, CULTURE kontynuowanym do dziś – sześć lat po zakończeniu polskiej prezydencji[17].
[1] https://baltic-sea-philharmonic.eu/music/archive/archive-2011/ [dostęp: 19.02.2021]
[2] https://www.askonasholt.com/ [dostęp: 19.02.2021]
[3] https://imgartists.com/ [dostęp: 19.02.2021]
[4] https://iam.pl/sites/default/files/raporty/09-10_pl/files/assets/basic-html/page87.html [dostęp: 19.02.2021]
[5] Meyrick Alexander, Rod Franks, Peter Thomas, Neville Marriner.
Źródło: https://culture.pl/en/artist/i-culture-orchestra [dostęp: 23.02.2021]
[6] https://radioszczecin.pl/172,322&idpi=4&idxi=70510&go=morelistinsert&si=408 [dostęp: 19.02.2021]
[7] https://www.newstatesman.com/classical/2011/11/culture-orchestra-music-europe [dostęp: 23.02.2021]
[8] https://ceasefiremagazine.co.uk/i-culture-orchestra/ [dostęp: 23.02.2021]
[9] https://culture.pl/en/tag/baltic-sea-festival [dostęp 23.02.2021]
[10] Wywiad z Nevillem Marrinerem na temat tego przedsięwzięcia znajduje się na stronie https://culture.pl/en/video/sir-neville-marriner-on-conducting-i-culture-orchestra-video [dostęp 23.02.2021]
[11] https://culture.pl/pl/wydarzenie/i-culture-orchestra-w-stolicy-belgii [dostęp 23.02.2021]
[12] https://culture.pl/pl/artykul/i-culture-orchestra-w-londynskiej-royal-festival-hall [dostęp 23.02.2021]
[13] https://culture.pl/pl/wydarzenie/i-culture-orchestra-w-madrycie [dostęp 23.02.2021]
[14] Materiał video z przygotowania do prób do wspomnianego koncertu znajduje się pod adresem: https://culture.pl/pl/wideo/proby-i-culture-orchestra-przed-koncertem-w-warszawie-wideo [dostęp 23.02.2021]
[15] https://culture.pl/pl/artykul/i-culture-orchestra-w-londynskiej-royal-festival-hall [dostęp 23.02.2021]
[16] Fragmenty tego koncertu znajdują się pod adresem https://www.youtube.com/watch?v=BJDd6ollNuY
[dostęp 23.02.2021]
[17] https://culture.pl/en/artist/i-culture-orchestra [dostęp 23.02.2021]
